درد فانتوم چگونه است؟

درد فانتوم (phantom pain) را می توان شبیه به احساس تیر خوردن، چاقو خوردن و یا سوختن توضیح داد که توسط افرادی تجربه شده است که دست یا پای آنها قطع شده است. حتی پس از حذف عضو، فرد همچنان عضو از دست رفته را احساس می کند و تمایل دارد حضور آن را حس کند.
اگرچه عضو فانتوم (اندام خیالی) فقط یک ادراک است، دردِ تجربه شده واقعی می باشد و معمولاً با سایر مسائل مربوط به سلامت مانند بی خوابی، اضطراب، افسردگی و کاهش کلی کیفیت زندگی بیمار همراه است.

علل درد فانتوم چیست؟

در ابتدا تصور می شد که سلول های عصبی مرتبط با اندام قطع شده به دنبال قطع عضو تخریب می شوند. اعتقاد بر این بود که احساس درد فانتوم در محل قطع عضو ناشی از تحریک انتها های عصبیِ حاضر در مجاورت قطع شدگی است.
اگرچه، پیشرفت ها در تکنیک های تصویربرداری و توسعه ی تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و توموگرافی گسیل پوزیترون درک بیشتر این پدیده را قادر ساخته است. با استفاده از این تکنیک ها، دانشمندان می توانند افزایش در فعالیت قشر مغز، هنگامی که بیمار درد فانتوم را تجربه می کنند، نمایان سازند.
زمانی که بیماران تَهِ عضو از دست رفته را حرکت می دهند، نورون ها در مغز تحریک می گردند. دانشمندان زمانی که مشاهده نمودند تحریک با حرکت بخش هایی از بدن که در مجاورت عضو از دست رفته قرار دارد، نیز ممکن است، شگفت زده شدند.
با آنکه علت دقیق درد فانتوم هنوز روشن نشده است، دانشمندان دریافتند که سلول های عصبی در مغز، پس از قطع عضو، خود را بازسازی می کنند، به نحوی که با تغییرات در بدن سازگار گردند.
اغلب، مغز همچنان به دریافت سیگنال هایی از انتها های عصب، که در ابتدا سیگنال ها به عضو قطع شده و از عضو قطع شده را حمل می کردند، ادامه می دهد. این عمل یک مغایرت سیگنال در مغز پدید می آورد که بازسازی های عظیم اطلاعات حسی را باعث می شود.

حس درد فانتوم شبیه چیست؟

درد فانتوم معمولاً به عنوان یک درد شدید (وحشتناک) نشأت گرفته از بخش تحتحانی تَهِ عضو از دست رفته تجربه می شود.
بعضی از اوقات، این درد می تواند به سان یک شوک الکتریکی یا احساس سوزش حس شود. برخی از افراد احساس بی حسی یا گِزگِز را در عضو فانتوم حس می کنند.
در بیماران مختلف، درد می تواند به آرامی شروع شده و در شدت فرق داشته باشد. چنین دردی می تواند برای چند دقیقه تا چند ساعت و در موارد وخیم تا چند روز دوام بیاورد. درد ته (تَهِ بُرش) به درد فانتوم شباهت دارد، اما عمدتاً در ته برش حس می شود. درد فانتوم، با اثرات روانی سنگین، که منجر به بی خوابی، اضطراب و افسردگی می انجامد، می تواند ویرانگر باشد.

درمان درد فانتوم

روش های درمان برای درد فانتوم عبارتند از استفاده از دارو های مسکن نظیر مخدر ها، آسپرین و استامینوفن؛ دارو های ضد افسردگی نظیر بوپروپیون و ايمي پرامين؛ آرام بخش-خواب آور نظیر بنزودیازپین ها؛ و دارو های ضد تشنج نظیر گاباپنتین. این قرص ها معمولاً عوارض جانبی نامطلوبی دارند.
پی برده شده است که تکنیک های مقابله زیر در برخی موارد مفید هستند:

• مشاوره روانشناسی.
• مراقبه (Meditation).
• فیزیوتراپی در منزل.
• هیپنوتیزم (Hypnosis).
• بازخورد زیستی (بیوفیدبک) (Biofeedback).
• آرامش عضلانی (Muscle relaxation).

استفاده از درمان های غیر تهاجمی نظیر شوک تراپی، طب سوزنی و تحریک عصبی الکتریکی پوستی معمول است. در صورت عدم کار درمان های غیر تهاجمی، تحریک نخاع، سیستم های تحویل اینتراتیکال دارو و تحریک مغزی عمیق برای تسکین درد فانتوم مورد استفاده قرار می گیرند.
به تازگی، محصولی به نام فارابلوك (Farabloc) برای تسکین درد متناوب عضو فانتوم توسعه پیدا کرده است. براساس یک مطالعه ی منتشر شده در مجله توانبخشی کانادایی (Canadian Journal of Rehabilitation)، فارابلوك دارای تعدادی از رشته های فولادی فوق العاده نازک است که به صورت پارچه کتان در یک الگوی خاص بافته شده اند. این محصول می تواند به یک آستین، لباس، دستکش یا جوراب دوخته شود که پس از آن می تواند بر روی تهِ برش پوشانده شود.
هنگامی که یک بیمار فارابلوك را بر روی  تهِ برش می کِشد، فارابلوك انتها های عصبی را پوشش می دهد و آنها را از میدان های مغناطیسی و الکتریکی خارجی، که به گفته سازنده فارابلوك، علل درد فانتوم هستند، مصون می دارد.
گفته می شود که این میدان ها باعث تحریک انتها های عصبی می شوند و این تحریک به عنوان درد توسط مغز درک می شود. از 34 بیمار مطالعه شده، 21 مورد از آنها گزارش دادند که در زمان استفاده از فارابلوك، در مقایسه با سایر شیوه های درمان، بیشترین تسکین درد را تجربه کرده اند. پی برده شده است که فارابلوك برای استفاده در درمان درد فانتوم نسبتاً ارزان و امن است، گرچه اهميت باليني اين يافته ممکن است قابل بحث باشد.