عضو فانتوم را بشناسید

عضو فانتوم (اندام خیالی) (phantom limb) یک احساس واضح است که در آن حس می شود یک عضوِ برداشته شده یا قطع شده هنوز در بدن حاضر است و عملکرد های عادی خود را انجام می دهد. افرادی که دچار قطع عضو شده اند، معمولاً احساساتی از جمله درد در عضو فانتوم را تجربه می کند.
مطالعات نشان می دهد که 90 تا 98 درصد از بیماران، درست بعد از قطع عضو یا از دست دادن اندام، از عضو فانتوم رنج می برند. حذف بخش هایی به غیر از عضو ها (یعنی، به غیر از دست ها یا پا ها)، نیز ممکن است موجب احساسات فانتوم شود. برای مثال، حذف یک چشم یا یک سینه یا کشیدن دندان می تواند ادراکات فانتوم را ایجاد کند. همچنین، افرادی که بدون یک عضو متولد شده اند می توانند احساسات فانتوم را تجربه نمایند.
پی برده شده است که پدیده عضو فانتوم ناشی از تغییرات رخ دهنده در قشر مغز به دنبال قطع یک عضو می باشد. تشخیص داده شده است که مغز همچنان به دریافت سیگنال ها از انتها های عصبی ای که در ابتدا سیگنال ها را به عضو از دست رفته و از عضو از دست رفته عرضه می کردند، ادامه می دهد. همچنین گمان می رود این پدیده ناشی از بازسازی مغز توسط خود و باز آرایی اطلاعات حسی جهت تطبیق تغییرات در بدن باشد.
در بسیاری از بیماران بخش بدن فانتوم برای چند روز یا چند هفته پس از حذف یا از دست دادن این بخش درک می شود، در حالی که در سایرین، ممکن است فانتوم سال ها بعد از قطع عضو پایدار بماند.

علائم سندرم عضو فانتوم

بیماران مبتلا به این سندرم حس می کنند که عضو قطع شده هنوز وجود دارد و به طور عادی عمل می کند. در بسیاری از موارد، بیماران طیفی از احساسات را در عضو فانتوم تجربه کردند.
این احساسات عبارتند از:

• حس قلقلک.
• گرفتگی  های عضلانی.
• تیر خوردن، سوراخ شدن، یا درد چاقو خوردن.
• بی حسی (numbness) و حتی لذت (pleasure).

برخی از بیماران همچنین ممکن است سایر حس ها، نظیر سردی، گرمی، سفتی و خارش را احساس نمایند. در حالی که این علائم در بعضی از بیماران می توانند خفیف باشند، در برخی دیگر، می توانند ناتوان کننده بوده و در فعالیت های روزمره تداخل ایجاد کنند.
بیماران اغلب احساس می کنند که عضو فانتوم، تحریف شده بوده یا کوتاه تر از عضو اصلی است. در مورد حذف عضو یا بخش بدنیِ تغییر شکل یافته، این تغییر شکل معمولاً به فانتوم ادامه می یابد. در بعضی از موارد که فانتوم دست ها را شامل می گردد، بیماران احساس کردند که بازوی فانتوم در طول زمان کوتاه تر می شود و بعد از یک نقطه زمانی، فقط دست فانتوم از تَهِ بُرش آویزان به جا می ماند. این حالت به تلسکوپینگ (telescoping) موسوم است و اعتقاد بر این است که ناشی از تناقض سیگنال های حسیِ دریافتی توسط مغز چنین بیمارانی می باشد. در نهایت مغز می آموزد تمامی چنین سیگنال های متناقضی را مهار سازد و بدین ترتیب فانتوم محو می شود.

عوامل خطر

برخی از عواملی که ممکن است در توسعه این سندرم در افراد دچار قطع عضو نقش داشته باشند، عبارتند از:

• درد یا عفونت قبل از قطع عضو.
• حضور لخته های خون در عضو قطع شده.
• قطع عضو تروماتیک (پس از سانحه).
• نوع بیهوشی مورد استفاده در جریان حذف عضو.

پدیده عضو فانتوم به طور معمول در بزرگسالان بیشتر از کودکان دیده می شود، شاید به این دلیل که مغز، در مورد کودکان، به ثبت پایانی تصاویر اندام های خارجی بدن نپرداخته است.

درمان عضو فانتوم

نشان داده شده است که تکنیک های مقابله نظیر آرامش عضلانی، مراقبه، بازخورد زیستی (بیوفیدبک) (Biofeedback)، ماساژ و هیپنوتیزم به برخی از بیماران در برخورد با درد فانتوم یا علائم مربوط کمک می کنند. دارو ها، نظیر مسکن ها، آرامبخش های عضلانی، آرام بخش-خواب آور، دارو های ضد افسردگی، دارو های ضد روانپریشی و دارو های ضد تشنج معمولاً در درمان درد فانتوم به کار می روند.
در برخی موارد، شوک تراپی و طب سوزنی برای تخفیف علائم استفاده می شوند. در صورت عدم کار درمان های غیر تهاجمی، تحریک نخاع، داروی اینتراتیکال و تحریک مغزی عمیق برای درمان درد فانتوم مورد استفاده قرار می گیرند.
پی برده شده است که تکنیک های تحریک عصبی الکتریکی، نظیر تحریک عصبی الکتریکی پوستی و تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (فرا جمجمه ای) در بعضی از بیماران سودمند هستند. همچنین اعتقاد بر این است که تجویز دارو های تسکین دهنده ی درد پیش از قطع عضو، شانس توسعه درد فانتوم پس از جراحی را کاهش می دهد.
برای دریافت خدمات درمانی در خانه یا محل کار خود با طب نو تماس بگیرید. فیزیوتراپی در منزل، کاردرمانی در منزل، طب سوزنی در منزل و سایر خدمات پزشکی در محیط خانه خود را از ما طلب کنید.